کتاب تاریخ ایران: پژوهش آکسفورد

در بخشی از این کتاب می خوانیم:
در سدهی نهم م ٫ سوم ه.ق ایران بهظاهر تحت حاکمیت خلفا قرار داشت؛ اما در عمل پادشاهیهایی مجزا بود که ابتدا ایرانیان محلی و بعدها ترکها عهدهدار ادارهی آن شدند. ترکها مهاجران تازهوارد از استپها ابتدا بهعنوان سرباز و غلام آمدند؛ اما سرانجام به شاهان و سلاطین ایران تبدیل شدند. آل بویه و سامانیان فارسیزبان از سدهی یازدهم تا سیزدهم م پنجم تا هفتم ه. ق جای خود را به غزنویان سلجوقیان و خوارزمشاهیان ترکتبار دادند. اما زبان و ارزشهای ایرانی هنوز چنان پرقدرت بود که تازهواردان بهتمامی جذب آن و ایرانی شدند. در واقع فرهنگ و انسانمداری ایرانی دستبهدست هم داد و عصر تازهای از علم و فضیلت برای خاورمیانه و دنیا به وجود آورد.
بین سدههای نهم و سیزدهم م سوم و هفتم ه.ق دنیای ایرانی در علم، فلسفه، شعر، و انسانمداری به اوج خود رسید. محمد بن موسی خوارزمی در شرق ایران جبر و اعداد اعشاری را معرفی کرد. در واقع واژهی الگوریتم برگرفته از نام خوارزمی است. زکریای رازی که اواخر قرن نهم م ٫ سوم ه.ق در ری چشم به جهان گشود، یکی از پرآوازهترین پزشکان دوران خود شد. او بیمارستانهایی تأسیس کرد و بیماریهایی مانند آبله و سرخک را بهدرستی تشخیص داد، او الکل طبی را تقطیر و کشف کرد. در سده دهم م ٫ چهارم ه.ق ابونصر فارابی تنها و مهمترین کتاب درباره تئوری موسیقی را نوشت و در غرب بهعنوان یکی از بزرگترین فیلسوفان شرق و مفسر اصلی آثار ارسطو شناخته شد.