دکتر محمدحسن زاده رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران درگفت و گو با آنا، درباره چگونگی استفاده از داده‌های موجود در ایرانداک برای انجام پژوهش‌های بین رشته‌ای اظهار کرد: داده‌های موجود در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران به صورت دسترسی آزاد در اختیار همه پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار دارد.
وی افزود: تاکنون همه پژوهشگرانی که به داده‌های موجود در ایرانداک نیاز داشته‌اند توانسته‌اند از آنها استفاده کنند. برخی مواقع، دسترسی به داده‌ها نیازمند تنظیمات و اقدامات خاصی است که پس از دریافت نیاز پژوهشگران، این داده‌ها در اختیار آنان گذاشته شده است.
رئیس ایرانداک با بیان اینکه پژوهش‌های بین رشته‌ای نیازمند دستیابی به داده‌های بین رشته‌ای است؛ تاکید کرد: با توجه به مرجعیت ایرانداک و دسترسی به داده‌های مرتبط با رشته‌های مختلف زمینه برای انجام پژوهش‌های بین رشته‌ای با محوریت ایرانداک امکان پذیر است. روزانه درخواست‌های مختلفی از نهاد‌ها و پژوهشگران مختلف در این زمینه دریافت و پاسخ داده می‌شود.
حفظ مالکیت معنوی پژوهشگران ایرانداک
حسن‌زاده درباره اقدامات اندیشیده شده جهت حفظ حریم خصوصی اطلاعات پژوهشگران در ایرانداک، گفت: همه اطلاعاتی که در ایرانداک ذخیره شده است با تاکید و توجه به مالکیت صاحبان آنها نگهداری و اشاعه می‌شود. به همین علت همه کسانی که از داده‌های ایرانداک استفاده می‌کنند باید در سامانه اس‌اس‌او ثبت‌نام کنند تا دسترسی به داده‌ها مشخص باشد. این کار با هدف حفظ اطلاعات و صیانت از مالکیت معنوی پژوهشگران انجام می‌شود.
رئیس ایرانداک اضافه کرد: فایل‌هایی که از طریق ایرانداک بارگذاری می‌شوند، دارای واترمارک مشخصی است که شرایط استفاده در آن قید شده است. علاوه بر آن، ایرانداک از طریق راه‌اندازی سامانه آموزش و آزمون اخلاق پژوهش، آموزش و فرهنگ‌سازی اخلاق پژوهش را به صورت جدی در دستور کار قرار داده است تا به این شیوه، استفاده اخلاقی از دستاورد‌های پژوهشی پژوهشگران را مورد محافظت قرار دهد. یک ملاحظه دیگر، شرایطی است که برخی از دانشگاه‌ها برای نوع استفاده از مدارک علمی متعلق به خود تعیین می‌کنند. این شرایط هنگام نمایه‌سازی، نمایش و قابلیت دانلود مورد توجه جدی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، چنانچه مدرکی دارای برچسبی مبنی بر شرایط خاص استفاده داشته باشد، آن شرایط به صورت جدی رعایت می‌شود.
حسن‌زاده درباره اقدامات برقراری ارتباط موثرتر بین ایرانداک و جامعه علمی کشور افزود: ارتباط علمی موثر بین جامعه علمی و ایرانداک همچنان برقرار است. از یک سو، ثبت پایان‌نامه‌ها در ایرانداک بر اساس قانون مصوب مجلس، یک الزام است. از سوی دیگر، ایرانداک محافظت از داده‌ها و اشاعه رایگان آن را به عنوان یک تکلیف در قبل جامعه علمی برای خود تعریف کرده است.
به گفته حسن‌زاده، نگهداری، سازماندهی، و اشاعه اطلاعات حجیم پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها، مقالات و سایر اسناد علمی هر سال هزینه قابل توجهی نیاز دارد که ایرانداک این هزینه را با هدف توسعه مداوم ارتباط با جامعه علمی انجام می‌دهد. در کنار آن، آموزش‌های رایگان در قالب زنگ ایرانداک، دوره‌های آموزشی، کارگاه ها، توسعه سامانه‌ها و … به صورت مداوم در حال ارائه است که همه این تلاش‌ها با هدف ارائه خدمات به جامعه علمی انجام می‌شود. ایرانداک میزبان شبکه ملی کتابخانه‌های دانشگاهی، سامانه انتشارات دانشگاهی، دبیرخانه شورای تامین منابع علمی کشور، سامانه اصطلاح‌نامه‌های علمی و فنی، سامانه پیکره زبانی، و ده‌ها خدمت دیگر است و این خدمات به صورت رایگان و بدون دریافت وجه در اختیار همه پژوهشگران قرار می‌گیرد.
رصد جایگاه علمی با ابزار‌های ایرانداک
رئیس ایرانداک در پاسخ به این سوال چگونه می‌توان از ایرانداک برای ارزیابی عملکرد پژوهشگران و موسسات پژوهشی استفاده کرد؟، گفت: هم اکنون سامانه علم‌سنجی دانشگاه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ایرانداک مستقر است، در کنار آن سامانه نما، امکان دستیابی به فهم دقیق از جایگاه علمی پژوهشگران، موسسات و کشور در سطح بین‌المللی به صورت قابل مقایسه با همتایان را فراهم می‌کند. سامانه دا (دانش ایران)، سامانه آک (آمار کتابخانه‌ها)، سامانه‌های مجهز به هوش مصنوعی، سامانه گنج و … همگی امکان ارزیابی پژوهشگران را فراهم کرده است.
حسن‌زاده در پایان گفت: ایرانداک هر ساله بیش از ۵۰ گزارش تحلیلی از وضعیت علم، فناوری و نوآوری کشور به مراجع مربوطه و دانشگاه‌ها ارسال می‌کند. همه این گزارش‌ها با هدف ارائه تصویری دقیق از روند علم، فناوری و نوآوری به انجام می‌رسند. ایرانداک با بیش از ۶۰ سال پیشینه مداوم، هم اکنون با پوشش همه دانشگاه‌ها اعم از وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری، و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه‌های آزاد و غیر انتفاعی کشور شبکه‌ای وسیع از دانشمندان و آثار علمی آنان فراهم کرده است. این شبکه ابزار بسیار موثری برای سیاست‌گذاران، مدیران و دست‌اندرکاران علم، فناوری و نوآوری کشور هستند.
